نقش شبکه های اجتماعی در افسردگی

برآوردها نشان می‌دهد حدود ۴ میلیارد نفر در سراسر جهان از شبکه‌های اجتماعی مانند فیسبوک، توییتر و اینستاگرام استفاده می‌کنند. این محبوبیت گسترده، متخصصان سلامت روان را بر آن داشته تا تأثیر شبکه‌های اجتماعی بر افسردگی را بررسی کنند.

تحقیقات حاکی از آن است که افرادی که زمان استفاده از شبکه‌های اجتماعی را محدود می‌کنند، معمولاً شادتر از کسانی هستند که چنین محدودیتی ندارند. مطالعات همچنین نشان می‌دهند که شبکه‌های اجتماعی ممکن است طیفی از احساسات منفی را در کاربران برانگیزند که به بروز یا تشدید علائم افسردگی می‌انجامد.

در مه ۲۰۲۳، دکتر ویوک مورتی، جراح کل ایالات متحده، با انتشار بیانیه‌ای به تأثیر شبکه‌های اجتماعی بر سلامت روان جوانان هشدار داد. او اشاره کرد که در دوره‌های حساس رشد مغز نوجوانان، استفاده از شبکه‌های اجتماعی با کاهش رضایت از زندگی و نگرانی‌هایی درباره تصویر بدن، مشکلات خواب و سایر مسائل مرتبط است. با توجه به اینکه تقریباً همه نوجوانان امروز به شکلی از شبکه‌های اجتماعی استفاده می‌کنند، او بر اهمیت تحقیقات بیشتر در این زمینه تأکید کرد.

افسردگی بالینی چیست؟

افسردگی بالینی یا اختلال افسردگی اساسی، یک اختلال خلقی است که با احساس مداوم غم و از دست دادن علاقه به فعالیت‌هایی که فرد زمانی از آن‌ها لذت می‌برد، مشخص می‌شود. افسردگی می‌تواند خفیف یا شدید باشد و تمرکز، خواب، تغذیه، تصمیم‌گیری یا انجام روال عادی زندگی را دشوار کند.

افراد مبتلا به افسردگی ممکن است به مرگ یا خودکشی فکر کنند، احساس بی‌ارزشی کنند، اضطراب داشته باشند یا علائم فیزیکی مانند خستگی یا سردرد را تجربه کنند. روان‌درمانی و دارودرمانی از جمله روش‌های درمان افسردگی هستند. محدود کردن زمان استفاده از شبکه‌های اجتماعی و اولویت دادن به ارتباطات واقعی می‌تواند برای سلامت روان مفید باشد.

مطالب مرتبط: آیا افسردگی می‌تواند پریود را به تأخیر بیندازد؟

حقایقی درباره شبکه‌های اجتماعی و افسردگی:

• شبکه‌های اجتماعی امروزه محبوب‌تر از همیشه هستند و بیش از نیمی از جمعیت جهان در این سایت‌ها فعالند که اخبار بی‌وقفه – اغلب منفی – را منتشر می‌کنند.
• مطالعه‌ای در لنست (۲۰۱۸) نشان داد افرادی که شب‌ها دیروقت فیسبوک چک می‌کنند، بیشتر احتمال دارد احساس افسردگی و نارضایتی داشته باشند.
• مطالعه دیگری در ۲۰۱۸ دریافت هرچه افراد زمان کمتری در شبکه‌های اجتماعی بگذرانند، علائم افسردگی و تنهایی کمتری تجربه می‌کنند.
• تحقیق سال ۲۰۱۵ نشان داد کاربران فیسبوکی که در این شبکه اجتماعی احساس حسادت می‌کنند، بیشتر در معرض ابتلا به علائم افسردگی قرار دارند.

علت یا همبستگی؟

برخی مطالعات نشان می‌دهند بین شبکه‌های اجتماعی و افسردگی همبستگی وجود دارد، در حالی که تحقیقات دیگر گامی فراتر نهاده و بیان می‌کنند که شبکه‌های اجتماعی ممکن است واقعاً باعث افسردگی شوند. مطالعه مهمی با عنوان “محدود کردن شبکه‌های اجتماعی تنهایی و افسردگی را کاهش می‌دهد” در سال ۲۰۱۸ در مجله روانشناسی اجتماعی و بالینی منتشر شد.

این مطالعه دریافت افرادی که کمتر از شبکه‌های اجتماعی استفاده می‌کنند، احساس افسردگی و تنهایی کمتری دارند. این یافته نشانگر رابطه بین استفاده کمتر از شبکه‌های اجتماعی و رفاه عاطفی است. به گفته محققان، این اولین بار بود که تحقیقات علمی رابطه علّی بین این متغیرها را ثابت می‌کرد.

چرا محدودیت شبکه‌های اجتماعی مؤثر است؟

محققان ۱۴۳ دانشجوی دانشگاه پنسیلوانیا را به دو گروه تقسیم کردند: یک گروه بدون محدودیت از شبکه‌های اجتماعی استفاده می‌کردند، در حالی که دسترسی گروه دوم به فیسبوک، اینستاگرام و اسنپ‌چت مجموعاً به ۳۰ دقیقه در روز محدود شده بود. پس از سه هفته، گروهی که دسترسی محدود داشتند کاهش معناداری در شدت افسردگی و تنهایی گزارش کردند.

دلیل دقیق اینکه چرا شرکت‌کنندگانی که فقط ۳۰ دقیقه در روز از شبکه‌های اجتماعی استفاده می‌کردند افسردگی کمتری داشتند، کاملاً مشخص نیست. اما محققان حدس می‌زنند این افراد از دیدن محتوایی که ممکن است آن‌ها را نسبت به خودشان بدبین کند (مثل عکس‌های تعطیلات دوستان، نامه پذیرش تحصیلی یا خانواده‌های به ظاهر خوشبخت) در امان مانده بودند.

مطالعه دانشگاه میزوری در ۲۰۱۵ نشان داد کاربران معمولی فیسبوک که در این شبکه اجتماعی احساس حسادت می‌کنند، بیشتر احتمال دارد به افسردگی مبتلا شوند. شبکه‌های اجتماعی همچنین می‌توانند باعث ترس از دست دادن (FOMO) شوند، مثلاً وقتی کاربران می‌بینند دوستانشان به سفر رفته‌اند اما آن‌ها دعوت نشده‌اند یا نتوانسته‌اند شرکت کنند.

مطالب مرتبط: انواع درمان های افسردگی + انواع داروها

چرا جوانان در معرض خطرند؟

پیش از ظهور شبکه‌های اجتماعی و اینترنت، کودکان عمدتاً فقط در محیط مدرسه با زورگویی مواجه بودند. اما شبکه‌های اجتماعی به قلدرها ابزار جدیدی برای آزار قربانیان داده‌اند. با یک کلیک، یک ویدیوی تحقیرآمیز می‌تواند در میان هزاران نفر پخش شود. در برخی موارد، قربانیان زورگویی به خودکشی دست زده‌اند.

اگرچه بسیاری از مدارس سیاست‌های ضد زورگویی و قوانینی درباره رفتار آنلاین دانش‌آموزان دارند، اما نظارت بر رفتارهای سوءاستفاده‌آمیز در شبکه‌های اجتماعی برای معلمان و والدین دشوار است. بدتر اینکه قربانیان اغلب می‌ترسند اگر درباره سوءرفتارها با والدین یا معلمان صحبت کنند، زورگویی افزایش یابد.

اخبار بد و “پیمایش تاریکی” (Doomscrolling)

امروزه از هر پنج آمریکایی یک نفر اخبار را از شبکه‌های اجتماعی دریافت می‌کند. برای کاربران پرکار شبکه‌های اجتماعی که روزانه ساعت‌ها وقت صرف می‌کنند، این به معنای مواجهه مکرر با اخبار بد است. عادت مصرف بی‌وقفه اخبار منفی در شبکه‌های اجتماعی یا اینترنت به عنوان “پیمایش تاریکی” شناخته می‌شود و می‌تواند به ایجاد یا تشدید علائم اضطراب و افسردگی منجر شود.

مطالعه لنست در ۲۰۱۸ روی ۹۱٬۰۰۵ نفر نشان داد افرادی که قبل از خواب به فیسبوک سر می‌زنند، ۶٪ بیشتر احتمال دارد به اختلال افسردگی اساسی مبتلا باشند و سطح شادی خود را ۹٪ پایین‌تر از کسانی ارزیابی کردند که بهداشت خواب بهتری دارند.

رزرو جلسه آنلاین تصویری و تلفنی با بهترین روانشناسان ایران

استفاده ایمن از شبکه‌های اجتماعی

اگرچه استفاده از شبکه‌های اجتماعی با خطراتی برای سلامت روان همراه است، اما به این معنی نیست که باید کاملاً از آن‌ها پرهیز کرد. متخصصان توصیه می‌کنند این سایت‌ها را در حد اعتدال استفاده کنید:

• برای خود زمان‌سنج تنظیم کنید یا اپلیکیشنی نصب کنید که مدت زمان استفاده از شبکه‌های اجتماعی را ردیابی می‌کند.
• بدون این ابزارها، به راحتی ممکن است ساعت‌ها در شبکه‌های اجتماعی وقت بگذرانید بدون اینکه متوجه شوید.
• فعالیت‌های واقعی برنامه‌ریزی کنید که به شما کمک می‌کند بر محیط و شرایط فعلی خود تمرکز کنید: کتاب بخوانید، فیلم تماشا کنید، پیاده‌روی کنید، بازی کنید، نان بپزید یا با دوستی تلفنی صحبت کنید.
• برای لذت بردن از زندگی آفلاین وقت بگذارید.

منبع: The Link Between Social Media and Depression